PROCES LEGALIZACJI SAMOWOLI BUDOWLANEJ NA PODSTAWIE USTAWY PRAWO BUDOWLANE
Zgodnie z ustawą prawo budowlane nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę, natomiast wymaga zgłoszenia, o którym mowa w art. 30, budowa wolno stojących budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane, Należy również zauważyć, że z unormowania zawartego w art. 29 ust. 1 pkt 1wynika, że dotyczy on budowy budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Zgodnie z treścią art. 3 pkt 6 przez budowę należy rozumieć nie tylko wykonanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, lecz także rozbudowę, odbudowę i nadbudowę obiektu. Oznacza to, że dokonując wykładni racjonalnej ww. przepisu, można dojść do wniosku, że instytucją zgłoszenia objęta jest także rozbudowa, odbudowa i nadbudowa budynku mieszkalnego jednorodzinnego, oczywiście pod warunkiem, że obszar oddziaływania takiej inwestycji będzie się mieścił w całości na działce lub działkach, na których te roboty zostały zaprojektowane. 

Należy więc stwierdzić, iż w przypadku nadbudowy kondygnacji budynku mamy do czynienia jedynie z koniecznością dokonania zgłoszenia do właściwego organu. W związku z brakiem dokonania takiego zgłoszenia, mamy do czynienia z tzw. samowolą budowlaną. Sankcje za dopuszczenie się samowoli, tj. karę grzywny. reguluje art. 93 pkt. 13 upb. Sama kwota może sięgać nawet 1.080 000,00 zł.
W wypadku samowoli budowlanej, strona może wszcząć proces legalizacji, przy czym należy mieć na uwadze, iż zgodnie z art. 49d prawa budowlanego opłata w przypadku legalizacji nadbudowy domu jednorodzinnego może wynieść  50.000,00 zł. Przy czym można ją rozłożyć na raty lub odroczyć płatność.

Po wydaniu przez organ postanowienia o wszczęciu postępowania legalizacyjnego, strona obowiązana jest dostarczyć dokument wymienione w art. 48b, tj. :
•  zaświadczenie wójta, burmistrza albo prezydenta miasta o zgodności budowy z ustaleniami: obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i innymi aktami prawa miejscowego albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w przypadku braku obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego lub uchwał w sprawie ustalenia lokalizacji inwestycji mieszkaniowej lub towarzyszącej;
• trzy egzemplarze projektu zagospodarowania działki lub terenu oraz projektu architektoniczno-budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i innymi dokumentami, których obowiązek dołączenia wynika z przepisów odrębnych ustaw, lub kopiami tych opinii, uzgodnień, pozwoleń i innych dokumentów,
• oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane,
• dwa egzemplarze projektu technicznego.

Warto jednak wspomnieć, że zgodnie z art. 49f ustawy praw budowlane można wszcząć uproszczoną legalizację wszystkich budynków, które są użytkowane, przez co najmniej 20 lat oraz dla których sporządzono ekspertyzę techniczną i ekspertyzę geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej. Uproszczona procedura legalizacyjna nie przewiduje konieczności uiszczenia opłaty legalizacyjnej.
W przypadku braku natomiast przesłanek do wydania decyzji legalizacyjnej, organ zgodnie z art. 48 prawo budowlane może wydać decyzję nakazującą rozbiórkę.